Tampipì

TAMPIPÌ

sa krosword ko lang muling nakita
ang salitang kaytagal nawalâ
sa aking isip ngunit kayganda
upang maisama sa pagtulâ

labimpito pahalang: bagahe
at naging sagot ko ay: TAMPIPÌ
kaylalim na Tagalog kung tingni
na kaysarap bigkasin ng labì

sa Batangas ko unang narinig
sa lalawigan ng aking tatay
tampipì ang lagayan ng damit
maleta o bagahe ngang tunay

nababalikan ang nakaraan
sa nawalang salitang ganito
ay, salamat sa palaisipan
muling napapaalala ito

- gregoriovbituinjr.
01.18.2024

* krosword mula pahayagang Pilipino Star Ngayon, Enero 16, 2024, p.10

Isa na namang kasabihan

ISA NA NAMANG KASABIHAN

animo'y makatang nagsalita

yaong kolumnista sa balita:

"Sa matuwid na pangangasiwa,

mabubura ang 'tamang hinala'!"

makabuluhan ang kasabihan

sa mga isyu niyang tinuran

paano ba pagtitiwalaan

ng madla iyang pamahalaan

tatlong ayuda'y tinurang kagyat

ang TUPAD, A.I.C.S. at AKAP

baka magamit ng trapong bundat

sa pulitika't kunwang paglingap

upang manalo lang sa eleksyon

lalong magkaroon ang mayroon

paano pipigilan ang gayon?

talagang ito'y malaking hamon

gahamang trapo'y dapat iwaksi

dangal ng dukha'y h'wag ipagbili

subalit kung sa gutom sakbibi

dalita ba'y ating masisisi?

paano tutulungan ang dukha

kung walang ayudang mapapala

lipunang ito'y palitang sadya

ito ang aking nasasadiwa

- gregoriovbituinjr.

01.17.2025

* mula sa kolum sa pahayagang Pang-Masa, Enero 17, 2025, p.3

* TUPAD - Tulong Pangkabuhayan sa Disadvantage

* AICS - Assistance to Individuals in Crisis

* AKAP - Ayuda para sa Kinakapos Ang Kita Program

Prayoridad

PRAYORIDAD

kayrami kong prayoridad na iniisip

na kinakayang dalhin ang anumang bitbit

pangalagaan ang misis na nagkasakit

pagbabasa ng dyaryo't librong nahahagip

pagsusulat sa Taliba ng Maralita

publikasyon ng KPML, nalathala

roon ang mga isyu at laban ng dukha

pati isyu't tindig ng uring manggagawa

talagang wala nang panahon sa inuman

mayroon sa rali, inuuna'y tahanan

gawaing bahay, luto, laba, kalinisan

pagkatha ng nobela'y pinaghahandaan

katha ng katha ng sanaysay, tula't kwento

pahinga'y sudoku't pagbabasa ng libro

sa ganyan umiinog ang munti kong mundo

sa pamilya, sa Taliba't kakathain ko

- gregoriovbituinjr.

01.17.2025

* KPML - Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod

Edad 6, ginahasa ng edad 8 at 10, anang ulat

EDAD 6, GINAHASA NG EDAD 8 AT 10, ANANG ULAT

ano't mga bata pa'y nanggahasa

pinagtripan ang kapwa nila bata

sa magulang ba'y anong natutunan

bakit mga bata'y napabayaan

ginawa nila'y karima-rimarim

bakit ba nagawa ang gayong krimen

napanood kaya nilang nagse-sex

ang magulang, sa pornhub, o triple X

suspek na dalawang batang lalaki

hinila't ginahasa ang babae

nang batang babae'y umuwing bahay

nagsumbong sa ina't nagpa-barangay

nasabing mga suspek ay nahuli

at dinala sa DSWD

marahil doon lang, di mapipiit

dahil sa edad nilang mga paslit

anong nangyayari sa ating mundo?

dignidad ng kapwa ba'y naglalaho?

mga bata pa'y nagiging marahas

ano ang kulang? edukasyon? batas?

- gregoriovbituinjr.

01.16.2025

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Enero 16, 2025, tampok na balita (headline) at pahina 2

Pagpili ng wastong salita

PAGPILI NG WASTONG SALITA

pagpili ng wastong salita
ay dapat gawin nating kusa
hindi iyang pagtutungayaw
na pag tumarak ay balaraw

wastong salita ang piliin
kapwa mo'y huwag lalaitin
porke mayaman ka't may datung
ay magaling ka na't marunong

huwag kang mapagsamantala
na ang kapwa mo'y minumura
magsalita ng mahinahon
mga problema'y may solusyon

ang maling salita'y masakit
lalo't ikaw ang nilalait
ang wastong salita'y respeto
at salamin ng pagkatao

- gregoriovbituinjr.
01.16.2025

* litrato mula sa Daang Onyx, malapit sa Dagonoy Market sa Maynila

Pagbabasa ng kwentong OFW

PAGBABASA NG KWENTONG OFW

sabik din akong magbasa ng mga kwento

hinggil sa tunay na buhay, dukha, obrero

lalo na't aklat hinggil sa OFW

na minsan na ring sa Japan naranasan ko

nag-anim na buwan ako sa Hanamaki

na isang lungsod sa probinsya ng Iwate

alaala yaong sa buhay ko'y sakbibi

bago pa sa lansangan ay makapagrali

bagamat nakarating din ng ibang bayan

sa Thailand, Burma, at bumalik muling Thailand

bagamat sa Guangzhou, Tsina ay nilapagan

sa Pransya'y higit sambuwang Climate Walk naman

nais kong OFW'y kapanayamin

obrero sa piketlayn ay makausap din

upang maging bahagi ng aking sulatin

at maging paksa sa nobelang susulatin

- gregoriovbituinjr.

01.15.2025

Dalawang pagpapatiwakal

DALAWANG NAGPATIWAKAL

anong tindi ng balita sa Pang-Masa kahapon:

miyembro ng LGBTQIA+ ang naglason

ama at edad apat na anak ang nakabigti

sa inupahang apartment sa Lungsod ng Makati

ang una'y nasa cadaver bag ngunit may suicide note

na umano'y napagod nang maghanap ng trabaho

nagsawa na ba sa buhay? aba'y nakakatakot!

nang matagpuan siya'y nangalingasaw sa condo

ang anak at apo'y pinuntahan ng mag-asawa

upang anak nilang may depresyon ay kamustahin

subalit sila'y nabigla sa kanilang nakita

wala nang buhay ang apo't anak nila nang datnin

bakit pagpapatiwakal ang nakitang lulutas?

sa mga problema't winawakasan ang sarili?

nakalulungkot kahit may Mental Health Act na batas

patibayin pa ang batas upang di na mangyari

mapipigil ba ng batas ang pagpapakamatay?

o sariling desisyon nilang ito'y di mapigil?

o baka wala na silang makausap na tunay?

upang problema'y malutas? sarili'y kinikitil

- gregoriovbituinjr.

01.15.2025

* ulat mula sa pahayagang Pang-Masa, Enero 14, 2025

* Republic Act No. 11036 - An Act Establishing a National Mental Health Policy for the Purpose of Enhancing the Delivery of Integrated Mental Health Services, na mas kilala ring Mental Health Act

Ramboletra

RAMBOLETRA

may nabuo sa ramboletra

mga salitang SOURCE at COURSE na

S at C ay nagsalitan ba

nilalaro pag nag-iisa

sa nilatag na mga titik

ilang salitang maiisip

o mabubuo mo ng sabik

na sa diwa mo'y nakasilid

nilalaro sa app ng selpon

tila iyan ay isang misyon

na sa diwa ko'y humahamon

paano masasagot iyon

salamat at may ganitong app

na sa puso'y nakagagalak

kung lalasahan mo'y masarap

parang alak na nakaimbak

- gregoriovbituinjr.

01.15.2025

Pagsasama ng maluwat

PAGSASAMA NG MALUWAT

magkasama tayo sa hirap,

sa ginhawa't pinapangarap

ang bawat isa'y lumilingap

at buong pusong tinatanggap

kaya tayo'y naritong buo

at tinutupad ang pangako

na habambuhay na pagsuyo

sa pag-ibig ay di mabigo

pagmamahalan daw na tapat

ay pagsasama ng maluwat

sakaling mayroong manumbat

ay magkasundo pa rin dapat

bawat isa'y iniintindi

kahit sa bayan nagsisilbi

iyan ang aking masasabi

sa asawang laging katabi

- gregoriovbituinjr.

01.14.2025

Gamot mula sa balat ng bangus

GAMOT MULA SA BALAT NG BANGUS

talagang kahanga-hanga ang nadiskubre
ng mga aghamanon mula Ateneo
natuklasan nilang lunas pala sa lapnos
ang balat ng bangus, oo, balat ng bangus

kaysa nga naman basta itapon na lamang
ang balat ng bangus, bakit hindi tuklasin
ang gamit nito bilang panlunas sa paso
o lapnos sa balat, isang alternatibo

katulad din pala ng balat ng tilapya
na ginamit namang ointment na pinapahid
sa sugat sa balat upang ito'y gumaling
at selula ng balat ay muling mabuhay

talagang ako'y nagpupugay sa kanila
upang matulungan ang mga walang-wala
at sa mga aghamanon ng Ateneo
taospuso pong pasasalamat sa inyo

- gregoriovbituinjr.
01.14.2025

* ulat mula sa pahayagang Abante, enero 11, 2025, p.6

Nilay sa munting silid

NILAY SA MUNTING SILID

nagninilay sa munting silid

dito'y di ako nauumid

bagamat minsan nasasamid

minsan may luhang nangingilid

kayraming napagninilayan

pawang isyu't paksang anuman

o kaya'y mga karanasan

pati hirap ng kalooban

sa mga sulatin ko'y paksa:

may hustisya pa ba sa bansa

para sa manggagawa't dukha

sa kababaihan at bata

bakit ba ang sistema'y bulok

at gahaman ang nasa tuktok

ito'y isang malaking dagok

ang ganito'y di ko malunok

kaya dapat pa ring kumilos

nang ganyang sistema'y matapos

wakasan ang pambubusabos

at sitwasyong kalunos-lunos

- gregoriovbituinjr.

01.14.2025

Denice Zamboanga, unang Pinay MMA World Champ

DENICE ZAMBOANGA, UNANG PINAY MMA WORLD CHAMP

kay Denice Zamboanga, taasnoong pagpupugay

dinala mo ang bandila ng bansa sa tagumpay

unang Pinay Mixed Martial Arts fighter na kampyong tunay

sa One Championship, O, Denice, mabuhay ka! mabuhay!

ang kanyang tagumpay ay talagang makasaysayan

pagkat mabigat na pagsubok yaong nalampasan

kanyang na-second round technical knockout ang kalaban

isang Ukrainian na katunggali sa Bangkok, Thailand

bente-syete anyos lang ang Pinay na mandirigma

tinalo niya'y ilang beses nang nakasagupa

women's Atomweight title ang napanalunang sadya

mayroon pang limampung libong dolyar na pabuya

nawa'y makamayan ng mga tagahanga niya

ang tubong Lungsod Quezon na si Denice Zamboanga

idol upang MMA ay itaguyod talaga

sa ating bansa; si Denice - inspirasyon ng masa

- gregoriovbituinjr.

01.14.2025

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, p.12, at Abante, p.8, petsang 12 Enero 2025

Dugtungang haiku, hay naku

DUGTUNGANG HAIKU, HAY NAKU

ang magsasaka

at uring manggagawa,

nakikibaka

kanilang asam

ang bulok na sistema'y

dapat maparam

makatang ito

ay katha ng katha ng

haiku, hay naku

pagkat tungkulin

niyang buhay ng masa'y

paksang tulain

kamuhi-muhi

iyang kapitalismong

dapat mapawi

ah, ibagsak na

ang kuhilang burgesya't

kapitalista

walang susuko

lipunang makatao'y

ating itayo

- gregoriovbituinjr.

01.14.2025

* ang haiku ay tulang Hapones na may pantigang 5-7-5

5-anyos, powerlifter na

5-ANYOS, POWERLIFTER NA

di nga, edad lima pa lang sila

powerlifter na? at dalawa pa

ikaw naman ba'y mapapanganga?

o di kaya'y mapapahanga ka?

tatlumpung kilo ba'y mabubuhat

ng edad lima, nakagugulat!

sa paglaki, buto'y mababanat

lalo't sa ensayo'y walang puknat

may sinusundan ba silang bakas?

si gold medalist Hidilyn Diaz?

batang mayroong magandang bukas

na bubuhatin ang Pilipinas

tungo sa asam nilang tagumpay

ngayon pa lang, ako'y nagpupugay

bata pa'y powerlifter na tunay

kaya mabuhay kayo! mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

01.13.2025

* mula sa pahayagang Abante, 11 Enero 2025, p.8

Mental health problem na krimen?

MENTAL HEALTH PROBLEM NA KRIMEN?

kabaliwan ang ginawa ng anak sa magulang

ay, kalunos-lunos ang balita sa pahayagan

talagang punong-puno ng dugo at kalagiman

matatanong lang natin, bakit siya nagkaganyan?

aba'y pinaghahanap lamang siya ng trabaho!

bakit siya nagalit? durugista? siraulo?

mental health problem? o napika na ang isang ito?

dahil kinukulit ng magulang na magtrabaho?

ang edad ng nasabing tatay ay pitumpu't isa

habang edad limampu't walo naman yaong ina

at edad tatlumpu't tatlo naman ang anak nila

ibig sabihin, adulto na, dapat kumikita

talagang ang nangyaring krimen ay kahindik-hindik

karima-rimarim, talagang kaylupit ng suspek

magulang niya iyon, magulang niya'y humibik

hiling lang ng magulang ay magtrabaho ang lintik

sa follow-up operation, suspek ay nahuli rin

parricide at frustrated parricide ang kaso't krimen

ang Mental Health Act kaya'y ano ang dito'y pagtingin?

ah, di ako mapakali! kaylupit ng salarin!

- gregoriovbituinjr.

01.13.2025

* ulat mula sa pahayagang Bulgar at pahayagang Abante Tonite, 6 Enero 2025, tampok na balita (headline) at pahina 2

* Republic Act No. 11036 - An Act Establishing a National Mental Health Policy for the Purpose of Enhancing the Delivery of Integrated Mental Health Services, na mas kilala ring Mental Health Act

Two-time jiu-jitsu world champ Meggie Ochoa

TWO-TIME JIU-JITSU WORLD CHAMP MEGGIE OCHOA

tatlumpu't apat na anyos lang si Meggie Ochoa

kilalang Pilipinang world champion jiu-jiteira

ngunit sa pambansang koponan ay retirado na

napabalita ang madamdamin niyang pasiya

bente tres anyos siya'y pinasok ang jiu-jitsu

pinagwagian ang pandaigdigang kampyonato

ng dalawang beses, two-time world champion pala ito

ah, napakabata pa upang siya'y magretiro

nakamit ang Jiu-jitsu World Championship sa Sweden,

United Arab Emirates, Turkmenistan, Asian Games,

Hangzhou, Thailand, Cambodia, nang mga medalya'y kamtin

nabanggit pa sa ulat, siya'y may hip injury rin

bilang jiu-jitsu black belter, isa niyang misyon

ay labanan din ang sexual abuse at eksploytasyon

sa kabataan, "Fight to Protect" ang proyektong layon

ay magturo ng martial arts sa kabataan iyon

sa iyo, Meggie Ochoa, salamat, pagpupugay

dahil pinakita mo sa jiu-jitsu ang husay

isang bayaning atleta, mabuhay ka! mabuhay!

sa kasaysayan, pangalan mo'y naukit nang tunay

- gregoriovbituinjr.

01.12.2025

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, 7 Enero 2025, p.12

Pluma

PLUMA

nakatitig muli sa kisame

may pinagninilayan kagabi

hanggang mga mata'y napapikit

sa loob ay may kung anong bitbit

madaling araw, tangan ang pluma

ay isinulat yaong nakita

kayrami ng mga isyu't paksa

na naglabo-labo na sa diwa

kaya dapat ko lang maisulat

yaong samutsaring nadalumat

sa papel, sa likod ng resibo

o kaya'y sa munti kong kwaderno

pagsusulat ang madalas gawin

tutula bago pa man antukin

nasa isip ay kwento't salaysay

danas man ng dukha'y binabaybay

- gregoriovbituinjr.

01.12.2025

Pagbabasa sa gabi

PAGBABASA SA GABI

madalas sa gabi ako nagbabasa

pag buong paligid ay natutulog na

napakatahimik

maliban sa hilik

aklat yaong tangan habang nag-iisa

sa ibang lupalop ako naglalakbay

sa ibang daigdig ako nabubuhay

habang naririnig

ang mga kuliglig

sa ibang lupain ako'y nagninilay

bukas pagkagising, babalik sa mundo

at pakikibaka'y punong-puno rito

mahal ang bilihin

nagmumura ka rin

namamayagpag pa'y gahaman at trapo

nagbabasa ako hanggang hatinggabi

at inuunawa ang tagong mensahe

may planong kumatha

ng kwento't pabula

pag biglang inantok, tutulog na dine

- gregoriovbituinjr.

01.11.2025

Tanong sa krosword: Ikli ng bakit

TANONG SA KROSWORD: IKLI NG BAKIT

ang kadalasang tanong: Pamalo ng bola

subalit ang tanong ngayon ay kakaiba

tila nadadalian na o nauumay

ang gumagawa ng krosword na anong husay

tatlong titik lamang, Pamalo ng bola: BAT

ngunit ngayon, tila ba tayo'y inaalat

Tatlumpu't Siyam Pahalang: Ikli ng bakit 

BAT pala, sa huntahan narinig malimit

Bat ganyan ka? pinaikling Bakit ganyan ka?

Bat di mo ligawan ang matandang dalaga?

Bat kasi pumunta ka sa gubat na iyon?

Bat mo pinabayaan ang anak mo roon?

bagamat sa panitikan ay di magamit

pagkat pabalbal ang Bat, ayos pa ang Bakit

sa mga awit man, sanaysay, kwento't tula

ay Bakit, at di Bat, di Batman ang makata

maaari ring tanong: Paniki sa Ingles

na tiyak na masasagot mo ng mabilis

Bakit ko gagamitin ang Bat kung di wasto

maliban kung ipampalo ng bola ito

- gregoriovbituinjr.

01.11.2025

* mula sa pahayagang Pang-Masa, 10 Enero 2025, p.7

Tagumpay

TAGUMPAY

oo, ilang beses mang dumating

kaytinding kabiguan sa atin

tayo'y magpatuloy sa layunin

tagumpay ay atin ding kakamtin

iyan ang bilin noon ni ama

noong siya ay nabubuhay pa

magsikilos tayong may pag-asa

at huwag namang magkanya-kanya

kapwa'y huwag hilahing pababa

dapat ay sama-samang paggawa

kahit kayo man ay maralita

ay magkapitbisig kayong sadya

sana'y kamtin natin ang tagumpay

sama-sama, di hiwa-hiwalay

ibahagi ang galing at husay

hanggang ginhawa'y tamuhing tunay

- gregoriovbituinjr.

01.11.2025

* mula sa cryptogram ng Philippine Star, 10 Enero, 2025, pahina 10

* "It is hard to fail, but it is worse never to have tried to succeed." ~ Theodore Roosevelt